W niniejszej monografii podjęto próbę ukazania biologicznych, psychologicznych i społecznych uwarunkowań samooceny zdrowia na swego rodzaju kontinuum, to jest wśród osób zdrowych, zagrożonych chorobą i z chorobą przewlekłą. Jako teoretyczną podstawę dla omawianych tu zagadnień związanych z chorobą wybrano chorobę nowotworową, chorobę niedokrwienną serca i cukrzycę. Celem niniejszego opracowania jest także zwrócenie uwagi na trudne do przecenienia, podmiotowe poczucie odpowiedzialności za zdrowie. Stopień tej odpowiedzialności można odnaleźć zarówno w zakresie podstawowej wiedzy o powszechnych, zagrażających życiu chorobach przewlekłych, w jakości przekonań o typowych symptomach zagrożenia chorobą, jak i w jakości samooceny zdrowia oraz podejmowanym zachowaniu prozdrowotnym. (fragment wstępu) Spis treści Wstęp........................................................................................................................................................9 Rozdział 1. Zdrowie i jego wielowymiarowość 1.1. Wybrane definicje i modele zdrowia......................................................................................................13 1.2. Zachowania zdrowotne........................................................................................................................20 Rozdział 2. Przewlekłe choroby somatyczne - obiektywne i subiektywne aspekty zagrożenia zdrowia 2.1. Wybrane czynniki ryzyka chorób przewlekłych.......................................................................................25 2.2. Niektóre cechy choroby przewlekłej......................................................................................................27 2.3. Percepcja somatycznych symptomów zagrożenia zdrowia.....................................................................30 2.4. Rozpoznanie choroby przewlekłej.........................................................................................................34 2.5. Wiedza o objawach chorób przewlekłych i jej związki ze zdrowiem.........................................................38 2.6. Subiektywna ocena ryzyka choroby przewlekłej.....................................................................................39 2.7. Choroby współistniejące a problem percepcji ich objawów.....................................................................43 Rozdział 3. Samoocena zdrowia w uwarunkowaniach biologicznych, psychologicznych i społecznych 3.1. Samoocena zdrowia i jej rozumienie.....................................................................................................49 3.2. Samoocena zdrowia a jego obiektywne wymiary....................................................................................52 3.3. Ważniejsze społeczno-demograficzne uwarunkowania samooceny zdrowia............................................56 3.3.1. Wiek a samoocena zdrowia...............................................................................................................60 3.3.1.1. Własne zdrowie w ocenie dzieci i młodzieży....................................................................................60 3.3.1.2. Jakość podmiotowej oceny zdrowia w okresie dorosłości................................................................62 3.3.2. Zdrowie w samoocenie kobiet i mężczyzn..........................................................................................65 3.4. Styl życia i jego związki z samooceną zdrowia......................................................................................67 3.4.1. Rola diety w samoocenie zdrowia......................................................................................................67 3.4.2. Związki aktywności fizycznej osób z ich samooceną zdrowia..............................................................68 3.5. Samoocena zdrowia w niektórych społeczeństwach europejskich i pozaeuropejskich.............................70 Rozdział 4. Samoocena zdrowia a wybrane procesy psychiczne 4.1. Problem samooceny zdrowia psychicznego..........................................................................................75 4.2. Znaczenie lęku i depresji w podmiotowej ocenie zdrowia.......................................................................77 4.3. Niektóre związki stresu i samooceny zdrowia........................................................................................82 4.4. Optymistyczne przekonania a samoocena zdrowia................................................................................85 Rozdział 5. Samoocena zdrowia osób z chorobą przewlekłą 5.1. Osoby z chorobą przewlekłą i ich samoocena zdrowia...........................................................................87 5.2. Znaczenie przewlekłego bólu w samoocenie zdrowia............................................................................90 5.3. Problem samooceny zdrowia osób z chorobą nowotworową..................................................................92 5.4. Ryzyko rozpoznania raka piersi a samoocena zdrowia kobiet - badania własne.......................................94 5.5. Cukrzyca jako problem w samoocenie zdrowia.....................................................................................102 5.6. Osoby z chorobą niedokrwienną serca i ich samoocena zdrowia...........................................................103 5.7. Problem samooceny zdrowia osób z chorobami współistniejącymi.......................................................105 5.8. Rola religijności w samoocenie zdrowia osób z przewlekłą chorobą......................................................107 Rozdział 6. Przekonania o niektórych chorobach przewlekłych i ich związki z zachowaniami zdrowotnymi 6.1. Przekonania o zagrożeniu chorobą przewlekłą a zachowania zdrowotne...............................................109 6.2. Negatywny afekt a percepcja zagrożenia zdrowia.................................................................................110 6.3. Nadawanie znaczenia doświadczanym objawom somatycznym i jego rola w zachowaniach zdrowotnych..............................................................................................................................................111 6.4. Jakość oceny objawów choroby niedokrwiennej serca i jej związki z zachowaniami zdrowotnymi...........115 6.5. Znaczenie przekonań o objawach chorób nowotworowych w zachowaniach zdrowotnych......................116 6.6. Udział w badaniach diagnostycznych a brak objawów choroby..............................................................120 Bibliogafia.................................................................................................................................................125