Przedmiotem badań niniejszej publikacji jest doktryna społeczno-polityczna wybranych przedstawicieli krakowskich konserwatystów – tzw. stańczyków – których stanowisko wywodziło się z postulatów krakowskiej szkoły historycznej. Badawczym celem pracy jest analiza najistotniejszych komponentów społeczno-politycznej myśli krakowskiej formacji, co pozwoli zrekonstruować kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej Polski pod kątem nie tylko odzyskania niezawisłości politycznej, lecz także utrzymania trwałości i stabilności państwowej w obliczu cywilizacyjno-ustrojowych zmian, jakim podlegała Europa II połowy XIX wieku. (fragment) 2020 r. Spis treści Wprowadzenie .......................................................................................................................... 1 1. Założenia badawcze i metodologiczne. Problematyzacja zagadnień. Stan badań w świetle postawionego problemu ........................................................................... 1 2. Krakowskie stronnictwo – założenia programowe ................................................................. 13 Rozdział I: Znaczenie politycznej odpowiedzialności ................................................................. 19 1.1. Konceptualizacja pojęć: „odpowiedzialność”, „odpowiedzialność indywidualna”, „odpowiedzialność polityczna” ........................................................................... 21 1.2. Znaczenie odpowiedzialności politycznej w filozofii konserwatywnej ................................... 25 1.3. Stanowisko stronnictwa krakowskiego – rekonstrukcja znaczenia i zakresu pojęciowego odpowiedzialności politycznej ................................................................ 29 Rozdział II: Pragmatyzm i polityka realna – teoria i praktyka ....................................................... 45 2.1. Konceptualizacja pojęć: „polityka realna”, „prakseologia” i „pragmatyzm”.............................. 47 2.2. Ocena polskiego dziedzictwa realizmu politycznego z perspektywy stronnictwa krakowskiego ........................................................................................................ 52 2.3. Stanowisko stronnictwa krakowskiego – uwarunkowania polityki realnej ............................. 56 2.3.1. Cierpliwość/wytrwałość – niecierpliwość/polityka „zrywów” ............................................ 59 2.3.2. Planowość – impulsywność ............................................................................................ 60 2.3.3. Praca organiczna – nieuzasadniona wiara w dostępne siły ............................................... 62 2.3.4. Jawność – konspiracja ................................................................................................... 63 2.3.5. Empiryzm – idealizm ...................................................................................................... 64 2.3.6. Polityka zhierarchizowanych interesów – natychmiastowe osiągnięcie wszelkich celów ..................................................................................................... 65 2.3.7. Miara – popędliwość ...................................................................................................... 66 2.3.8. Makiawelizm – mesjanizm .............................................................................................. 68 2.3.9. Dojrzałość – młodzieńczość ........................................................................................... 69 Rozdział III: Spory wokół silnego państwa ................................................................................. 75 3.1. Konceptualizacja pojęcia państwa – przegląd definicji ........................................................ 77 3.2. Ocena i charakter dziedzictwa polskiego z perspektywy krakowskiego stronnictwa ............................................................................................................................. 80 3.3. Stanowisko stronnictwa krakowskiego w obszarze teorii państwa, władzy politycznej i filozofii prawa ....................................................................................................... 82 Rozdział IV: Stańczycy a polska demokracja ............................................................................ 107 4.1. Konceptualizacja pojęcia demokracji – przegląd definicji ................................................... 110 4.2. Ocena polskiego dziedzictwa demokratycznego. Krytyka dziewiętnastowiecznych stronnictw demokratycznych .............................................................. 113 4.3. Stanowisko stronnictwa krakowskiego wobec demokracji i tendencji demokratycznych w Europie .................................................................................................... 120 4.4. Kierunki rozwoju ustrojowego Polski ................................................................................. 125 Rozdział V: Edukacja polityczna i kultura polityczna jako filary ładu demokratycznego ................................................................................................................... 127 5.1. Edukacja i edukacja polityczna – przegląd stanowisk ........................................................ 129 5.2. Edukacja szkolna i edukacja polityczna w myśli społeczno-politycznej stronnictwa krakowskiego ...................................................................................................... 134 5.3. Kultura i kultura polityczna – przegląd definicji. Tradycja polskiej kultury politycznej w świetle badań ......................................................................................... 140 5.4. Rekonstrukcja modelu kultury politycznej w myśli społeczno-politycznej stronnictwa krakowskiego ...................................................................................................... 144 5.4.1. Zainteresowanie polityką, wiedza o niej i znajomość faktów politycznych ........................................................................................................................... 145 5.4.2. Wartości uznane i pożądane dotyczące systemu politycznego i mechanizmów funkcjonowania jego instytucji ........................................................................ 146 5.4.3. Ocena zjawisk politycznych i sądy wartościujące dotyczące instytucji politycznych ............................................................................................................ 148 5.4.4. Uznawane wzory zachowań w sferze polityki i wypróbowane typy działań politycznych ........................................................................................................ 151 Rozdział VI: Krakowska a niemiecka szkoła historyczna – szkic porównawczy .......................... 155 6.1. Ramy chronologiczne, czołowi przedstawiciele, główne założenia ...................................... 158 6.2. Metoda historyczna .......................................................................................................... 161 6.3. Historyczność prawa ........................................................................................................ 165 6.4. Historyczność narodu i instytucji państwa ......................................................................... 172 Zakończenie ........................................................................................................................... 179 Bibliografia ............................................................................................................................. 183