Autorzy poczynili rozważania nad problemami kultury współczesnego społeczeństwa, w szczególności ustroju i postaw obywatelskich, troski o sprawy publiczne i dobro wspólne, kultury dyskursu i komunikacji, kultury prawnej, etosu pracy, kultury rynku, przedsiębiorczości, odpowiedzialności, dyscypliny, zaufania w stosunkach międzyludzkich i międzyinstytucjonalnych, kultury ekologicznej. W opracowaniu nie mogło zabraknąć zagadnień kultury życia codziennego, poprawnego systemu wartości, moralności, etyki, szacunku dla innych, umiejętności współżycia społecznego, uprzejmości, gotowości udzielania pomocy, humanitaryzmu, dbałości o estetykę otoczenia, literatury, sztuki, używanego języka. Treść zawarta w publikacji została podzielona na trzy zagadnienia tematyczne: aksjologię norm imperatywnych, wzorce osobowe dla integracji wspólnoty, społeczne i prawne wyzwania dla urzeczywistniania wartości. (fragment) 2020 r. Spis treści Wstęp..........................................................................................................................................................1 Prolegomena (Stanisław Leszek Stadniczeńko).............................................................................................3 Część 1. Aksjologia norm imperatywnych 1. Warunki tworzenia ładu moralnego (ks. Zenon Grocholewski)....................................................................13 1.1. Obiektywne wartości moralne................................................................................................................14 1.2. Chrześcijańskie korzenie naszego kraju.................................................................................................17 1.3. Nieuleganie narzucanym wartościom.....................................................................................................20 1.4. Patriotyzm............................................................................................................................................22 1.5. Wychowanie.........................................................................................................................................23 1.6. Zakończenie.........................................................................................................................................26 2. Ład moralny Rzeczypospolitej w optyce kościoła (ks. Andrzej Czaja)..........................................................27 3. Archaiczny paradygmat hybris. Przeciw krzywdzie (Jerzy Oniszczuk).........................................................33 3.1. Wstęp. Filozoficzny problem hybris........................................................................................................33 3.2. Poetyckie podejście do hybris................................................................................................................36 3.3. Mądrościowe podejście do hybris..........................................................................................................41 3.4. Hybris w teatrze....................................................................................................................................44 3.5. Kwestia samodzielności filozoficznego myślenia i hybris........................................................................48 3.6. Zakończenie.........................................................................................................................................55 4. Cnota w życiu publicznym (Izabela Lewandowska-Malec) 4.1. Wyjaśnienie pojęć 4.1.1. Sfera publiczna..................................................................................................................................61 4.1.2. Cnota................................................................................................................................................62 4.2. Postulaty..............................................................................................................................................64 5. O ład moralny w Polsce - reflekcje filozoficzne (Wojciech Słomski).............................................................67 6. Legitymizacja władzy publicznej a kształtowanie ładu normatywnego (Andrzej Korybski) 6.1. Sformułowanie problemu......................................................................................................................75 6.2. Rola prawa oraz jego stanowienia w legitymizacji władzy publicznej.......................................................76 6.3. Kwestia legitymizacji władzy publicznej we współczesnych koncepcjach demokracji – wybrane zagadnienia.................................................................................................................................................80 6.4. Podsumowanie.....................................................................................................................................90 7. Relatywizm a świat wartości w demokracji (Justyna Stadniczeńko)............................................................93 8. Wolność ludzka wobec ładu moralnego i prawnego (Piotr Zamelski) 8.1. Wprowadzenie.....................................................................................................................................105 8.2. Konceptualizacja wolności ludzkiej.......................................................................................................106 8.3. Dymensyjność wolności ludzkiej...........................................................................................................109 8.4. Odpowiedzialność jako wyraz ładów moralnego i prawnego...................................................................111 8.5. Podsumowanie....................................................................................................................................114 9. Koncepcja wolności pod rządami prawa F.A. von Hayeka (Tomasz Kocurek)..............................................117 10. Refleksje o kształtowaniu trwałych postaw moralnych w wychowaniu (Janina Milewska-Duda, Jan Tadeusz Duda) 10.1. Wprowadzenie - wychowanie jako proces interaktywny.........................................................................123 10.2. Przekaz wartości, norm i granic - cele wychowania...............................................................................124 10.3. Uwarunkowania zewnętrzne wychowania domowego i rola praktyk religijnych.......................................127 10.4. Uwagi końcowe..................................................................................................................................129 Część 2. Wzorce osobowe dla integracji wspólnoty 11. Święty Stanisław - patron ładu moralnego Polski (Stanisław Leszek Stadniczeńko)...................................133 12. Koncepcje ładu moralnego w średniowiecznej Polsce (Dariusz Makiłła)....................................................141 13. Święci Wojciech, Stanisław i Jacek. Strażnicy ładu moralnego i dobra wspólnego (Piotr Zamelski) 13.1. Wprowadzenie....................................................................................................................................149 13.2. Rys historyczno-biograficzny................................................................................................................150 13.3. Synteza aksjologiczna.........................................................................................................................153 13.4. Dezyderaty dla systemu prawnego.......................................................................................................156 13.5. Wnioski końcowe................................................................................................................................159 14. Patronka broniąca sławy (Piotr Boroń)....................................................................................................161 15. Troska Prymasa Stefana Wyszyńskiego o ład moralny w Polsce (ks. Mirosław Sitarz) 15.1. Wprowadzenie....................................................................................................................................173 15.2. Wyjaśnienie pojęć...............................................................................................................................174 15.3. Troska o ład moralny w kontekście służby zbawczej i doczesnej względem narodu................................176 15.3.1. Kościół w służbie zbawczej narodu...................................................................................................177 15.3.2. Kościół w służbie doczesnej narodu..................................................................................................179 15.4. Wnioski..............................................................................................................................................181 16. Kilka uwag o patriotyzmie w kontekście biblijnym i w nauczaniu Jana Pawła II (ks. Józef Pick, Bogdan Wiśniewski)....................................................................................................................................183 17. Ile zostało z wizji Europy Roberta Schumana? (Sławomir Dyl)...................................................................193 Część 3. Społeczne i prawne wyzwania dla urzeczywistnienia wartości..........................................................201 18. Zasada solidarności w Konstytucji RP z 1997 r. (Anna Łabno) 18.1. Zagadnienia wstępne..........................................................................................................................203 18.2. Solidarność jako zasada ustrojowa......................................................................................................206 18.3. Solidarność jako wartość społecznej gospodarki rynkowej....................................................................210 18.4. Pośrednie działanie zasady solidarności..............................................................................................211 19. Konstytucyjne obowiązki obywateli Rzeczypospolitej (Bogusław Banaszak) 19.1. Wprowadzenie....................................................................................................................................215 19.2. Obowiązek dbałości o zachowanie przyrodzonej godności człowieka....................................................217 19.3. Obowiązek solidarności z innymi.........................................................................................................217 19.4. Obowiązek wierności Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne (art. 82 Konstytucji)..........218 19.5. Obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej (art. 83 Konstytucji)....................................223 19.6. Obowiązek do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych................................................................226 19.7. Obowiązek obrony ojczyzny.................................................................................................................228 19.8. Obowiązek dbałości o stan środowiska................................................................................................231 20. Zaufanie do prawa jako standard porządku społecznego (Hanna Duszka-Jakimko) 20.1. Wprowadzenie....................................................................................................................................235 20.2. Zaufanie jako kategoria rozważań socjologicznych...............................................................................237 20.3. Deskryptywne i normatywne ujęcie zaufania w rozważaniach prawnych.................................................244 20.4. Wnioski..............................................................................................................................................248 21. Kształtowanie świadomości moralno-prawnej społeczeństwa (Anna Pawlak) 21.1. Wstęp................................................................................................................................................249 21.2. Różne ujęcia świadomości prawnej.....................................................................................................250 21.3. Świadomość prawna a świadomość moralna.......................................................................................252 21.4. Elementy składowe świadomości prawnej............................................................................................253 21.4.1. Znajomość prawna..........................................................................................................................253 21.4.2. Ocena prawa...................................................................................................................................255 21.4.3. Postawy wobec prawa.....................................................................................................................256 21.4.4. Postulaty wobec prawa....................................................................................................................258 21.5. Czynniki podstawowe kształtowania się świadomości prawnej.............................................................258 21.6. Zakończenie.......................................................................................................................................261 22. Wolność sumienia i religii pacjentów oraz personelu medycznego w prawie polskim a patronat osób świętych i błogosławionych Kościoła katolickiego - zagadnienia wybrane (Michał Ożóg) 22.1. Wprowadzenie....................................................................................................................................263 22.2. Zagadnienia definicyjne. Pacjent, personel medyczny, patronat.............................................................264 22.3. Podstawy prawne kultu świętych i błogosławionych kościoła katolickiego w prawie polskim..................266 22.4. Święty lub błogosławiony Kościoła katolickiego jako patron podmiotu leczniczego lub systemu publicznej służby zdrowia............................................................................................................................273 22.5. Podsumowanie...................................................................................................................................274 23. Zasoby naturalne: epokowe wyzwanie dla nauki i etyki (Piotr Krajewski) 23.1. Jakość życia i środowisko...................................................................................................................277 23.2. Rozczarowanie technokracją...............................................................................................................279 23.3. Potrzeba zasobów i nowe napięcia......................................................................................................279 23.4. Zanik bioróżnorodności jako przejaw nadchodzących zmian.................................................................281 23.5. Funkcje i zadania ekologiczne bioróżnorodności..................................................................................282 23.6. Ślad człowieka na Ziemi......................................................................................................................283 23.7. Powściągliwość z wyboru czy z konieczności.......................................................................................284 23.8. Powściągliwość i samoograniczanie w nabywaniu dóbr........................................................................285 24. Ład moralny a organizacje pozarządowe (Michał Daszczyszak)...............................................................287 25. Łowiectwo i kynologia a patriotyzm (Małgorzata Ciecierska-Hendryk)......................................................291 26. Tradycja i prawo łowieckie jako elementy ładu moralnego I Rzeczypospolitej (Paweł Dunikowski) 26.1. Wstęp.................................................................................................................................................303 26.2. Rys historyczny...................................................................................................................................304 26.3. Intelektualna spuścizna.......................................................................................................................312 26.3.1. Język łowiecki..................................................................................................................................312 26.3.2. Sygnały łowieckie.............................................................................................................................314 26.3.3. Przysłowia........................................................................................................................................315 26.4. Współczesne reminiscencje.................................................................................................................317 27. Neuronalne i binarne kodowanie pamięci (Stanisław Hendryk)..................................................................319 28. Etyka o honor (Jerzy Korwin Małaczyński)...............................................................................................325